Eerst even tegen wat heilige huisjes aantrappen… Voor de duidelijkheid ik bedoel hier niet van die bleekroze gevallen allemaal geïnspireerd door de succesvolle Provence rosé’s. En ook niet van de zuurstokzoete varianten. Ze willen ons zelfs opzadelen met een nieuwe term: vin blouge- als in witte en rode wijn gemengd- dat zou dan vino biosso worden oid. Hou die variant gewoon onder rosato. De afbeelding rechts illustreert mijn frustratie: een wijnmaker die eerst (links) mooie stevige rosato maakte door rode en witte druiven te mengen- met een donkere kleur, het was wat mij betreft een zeer geslaagd experiment. Tot mijn verdriet veranderde Gabriele de stijl totaal en is het nu een bleekroze frizzante geworden-overigens een bio wijnmaker, de rosato oude stijl was wel zonder toegevoegde sulfieten en smaakte heerlijk ‘vrij’.
Wat dan wel?
Uiteraard ga ik uit van Italiaanse rosati en de keus wordt ook hierin steeds groter, er zijn steeds meer wijnhuizen die rosé serieus nemen en maken. Ik vergeet nooit dat ik bij Biondi Santi langs kwam om te willen ‘onderhandelen’ over mogelijkheid om daar langs te komen met groepjes voor proeverijen. De dame in charge had geen tijd voor me en als troost gaf ze me een fles rosato mee in een prachtige koker. Is goed gekomen. Komend van het meest prestigieuze Brunello domein toch een ding, dit is toch zeker 15 jaar geleden- inmiddels kies ik voor wijnmakers met andere filosofie😉
Diepte van kleur
Veel mensen denken nog steeds dat rosé met diepe kleur geen kwaliteitswijn is, mede omdat ze zo gewend zijn aan dat door mode gedreven bleke zachtroze tintje. De kleur zegt helemaal niets over de kwaliteit! Het zegt alleen maar iets over hoe lang de schillen mee hebben geweekt en er daardoor meer of mindere extractie is. De variatie in tinten heeft ook te maken met de gekozen wijndruiven uiteraard en de gebruikte techniek. Druiven met meer pigment geven nou eenmaal sneller een diepere kleur. Een recent interessant artikel in la Repubblica heeft het over de strijd tussen licht en donker en schrijft dat de donkere rosati meer traditie en terroir weerspiegelen.
competities & verkiezingen
Sinds enige jaren vindt de verkiezing van de 100 beste rose’s plaats. In 2025 bestaat de top drie uit natuurwijn, met op 1 A’ Vita – Calabria Igp Gaglioppo Rosato en op 2 Bonavita Terre Siciliane Rosato IGT 2024. Het eerder genoemde artikel in la Repubblica noemt “het ‘radicale’ herstel van Midden- en Zuid-Italië “. Op drie staat de Rosato van Ferlat uit Friuli en ook verder in de lijst vindt je veel natuurwijn terug: Op 11 staat Amerighi Stefano met een Syrah Rosa; op 28 Agricola Vinica met Tintilia del Molise Rosato DOC 2022; verderop Cirelli
Cerasuolo d’ Abruzzo bio DOC 2024, uit Liguria Possa’s Rosé D’Amour op basis van de zeldzame druiven Bonamico & Moscato Rosso e.a.
Festivals van de rosato
Er zijn de laatste jaren complete festivals gewijd aan rosee, in het Italiaans of rosato genoemd, de oude naam of soms ook rose, maar die naam wekt verwarring. De festivals vindt je met name in gebieden waar van oudsher rosato wordt gemaakt zoals in Puglia, bijvoorbeeld in het prachtige plaatsje Vieste in de Gargano, maar ook in de Salento. Noordelijker bij het Gardameer in Bardolino gedeelte, en aan linkerkant inValtenesi gebied. Bij het Trasimeense meer op de grens van Toscane/ Umbria wordt sinds enkele jaren een rosato evenement georganiseerd met de prachtige naam ‘festa del tulipano‘, feest van de tulpen. De festivals vinden in de zomer plaats, meestal rondom de Dag van de Rose die in juni plaats vindt. Dus als je met vakantie gaat kun je als liefhebber wat mee pikken.
Italiaanse Rose regio’s van Chiaretto tot Cerasuolo
Nabij het Gardameer wordt in de Bardolino streek de zogenaamde Chiaretto wijn gemaakt, waarin het woord chiaro zit, Italiaans voor helder. Ja zo’n roze toeristendrankje op basis van Rondinella, Molinara en Corvina druiven (zelfde druiven als voor Valpolicella gebied) 😉 Gelukkig zijn hier ook uitzonderingen te vinden zoals van Villa Calicantus. Daarna is het afzakken naar Abruzzo waar je de Cerasuolo D’Abruzzo vind, een rose DOC op basis van de Montepulciano druif. Van supermarktwijn tot heerlijk glou glou- er zijn veel natuurwijnmakers te vinden die heerlijke dorstlessers ervan maken. In Nederland niet heel veel van te krijgen, maar o.a. Lammidia, Podere San Biagio, Rabasco. Van die laatste kan je verschil in terroir en wijngaarden proeven, ook in de rose’s!
Rosato DOCG in Puglia
Puglia is van oudsher een leverancier van rosati, de hak van de laars staat er al zeker sinds de jaren 80 om bekend goede & betaalbare roses te leveren, vaak gemaakt van de negroamaro druif, maar ook van de bombino en primitivo komt voor. Er is zelfs een docg Castel del Monte voor een rose wijn op basis van de Bombino Nero /Nero di Troja druif, interessante druiven sowieso maar in natuurvariant alleen van Calcarius te verkrijgen.
Ramato & stevige jongens
Maar eigenlijk kun je van alle rode wijndruiven rose maken, tot aan de ‘grijze’ druif Pinot Grigio toe- dan krijg je wel vaak dat bleekroze- ook wel blush genoemd, maar met langere schilweking werd het vroeger al ‘ramato’ genoemd- een stijl die je zeker in de natuurwijn terugvindt in wijnen uit de Veneto en vooral uit Friuli. De Venetianen waren er gek op- je zou dit overigens ook onder oranje wijn kunnen scharen- het -is een ‘grijs’gebied. Zelf hou ik van rosé die wat steviger is en die kun je het makkelijkst vinden in gebieden waar ook stevige, serieuze rode wijn gemaakt wordt zoals in Toscane van de Sangiovese, in Piemonte van de Nebbiolo en Barbera, in de Veneto van de Valpolicella druiven, in het zuiden in Campania en Basilicata van de Aglianico, op Sicilië van de Nero d’Avola en Nerello Mascalese e.v.a. Van die laatste druif is wellicht de meest bekende natuur-rosé uit Italie van Frank Cornelissen- meestal uitverkocht. Dergelijke rosé s barsten vh fruit maar bieden tegelijkertijd een goede bite zodat het fijn combineert met bijvoorbeeld tonijn, witvlees en vega gerechten, en zelfs Aziatische gerechten en lamsvlees. Uiteraard ook goed geschikt als aperitief.
Van Coca cola naar Bubbel rosé
Een aantrekkelijke variant die nog dorst lessender kan zijn zijn de rosati rifermentati, ofwel rosé die 2e fermentatie op fles heeft ondergaan. Die vind je o.a. in Emilia, in het Lambrusco gebied, waar je ook voor de rode bubbel kan gaan uiteraard! Ook in Lombardije en in Piemonte wordt het een en ander aan rosé rifermentati gemaakt, zoals van de Grignolino en de Freisa druif, maar ook van de Bonarda en een enkeling offert er zelfs zijn dure Nebbiolo druiven aan op. Hoe het met die coca cola zit? Geniale wijnmaker Fabio Gea’s vriendin hield niet zo van (zijn) stevige wijn – hij zit in het Barbaresco gebied en gaf de voorkeur aan coca cola- ik heb het met eigen ogen gezien. Fabio besloot speciaal voor haar een Nebbiolo frizzante te maken van druiven die eigenlijk voor zijn Barbaresco waren bestemd. Als dat geen echte liefde is. Daarna heeft hij ook van Grignolino een frizzante versie gemaakt, heerlijk spul, en complex tegelijkertijd.
Enkele favorieten:
Sicilië:
Nerello Mascalese – Susucaru rosato Frank Cornelissen
Nerello Mascalese Abbazia San Giorgio Cloè 2021 Terre Siciliane IGT
Lamoresca – Rosato 2022 van Frappato en Moscato druiven
De Nero d’ Avola rosato van Bosco Falconeria- ook favoriet van rosekenner Elisabeth Gabay MW
Calabria:
Azienda Agricola Sergio Arcuri – Il Marinetto Rosato
‘A Vita vignaioli a Cirò Rosato 2023 Calabria IGT Gaglioppo druif
L Acino- Asor 2018 Calabria IGP Magliocco druif
Campania:
Casebianche Il Fric heerlijke Aglianico frizzante!
Tenuta Vincenzo Nardone Pupo Punk Rosato
Canlibero Pink Freud 2020 Campania Rosato IGT Aglianico
I Cacciagalli Pellerosa 2018 Aglianico
Puglia:
Calcarius – Troiabomb -Rose gemaakt van Nero di Troia en Bombino bianco
Calcarius – ROZ Nero di Troia, Aleatico
Rosato Nero di Troja van Vignuolo (bio)-voor wie de docg wil proeven
Natalino Del Prete Prodigo 2022 Salento IGT Negroamaro druif
Piemonte:
Cascina Tavijn – Rosetta 2021 Freisa
Cascina Tavijn – Mostro 2021 Grignolino frizzante
Fabio Gea – Grignòsca 2021 Grignolino frizzante
Fabio Gea – Flowers in the Sky with Rain 2019 Nebbiolo frizzante
Fabio Gea – Falavòsca 2016 Nebbiolo frizzante (was bestemd voor Barbaresco)
I Versanti – Il Duetto Frizzante 2021 Brachetto (droog)
Abruzzo:
Briscola e Tressette (2020) – Podere San Biagio MP
Cancelli Rosato (2021) – Azienda Agricola Rabasco MP van oude stokken
Damigiana Rosato (2017) – Azienda Agricola Rabasco
Lu Cuntaden Rosè (2021) – Cantina Rabasco
Lammidia Panda 2021 MP en Moscato blend (mad)
Lammidia Rosso Carbo 2021 MP carbo
Lammidia – Miscela – Mp orsato
*Bossanova Cerasuolo D’Abruzzo DOC 2021 Montepulciano
Emilia Romagna:
Quarticello Ferrando 2022 mousserende rosato van Lambrusco di Salamino
Lambrusco dell’Emilia ‘Rosa dei Venti’ 2021 Podere Cipolla di Denny Bini
Pradarolo – Indocilis Barbera frizzante
Vino Del Poggio Rosato Frizzante Magnum- Barbera
Romagna
Vigne di San Lorenzo – Anam Rosato Sangiovese
Andrea Marchetti – Red Lights
Liguria: * Azienda Agricola Possa Rosé d’Amour 2022 Vino Rosato- Buonamico druif & Cian di giorgi
Lazio:
Andrea Occhipinti Alea Rosa, Vino Rosato -Aleatico
Le Coste Rosato Aleatico
Toscana:
Incontri – L’arrossato-blend van Sangiovese, Merlot en Vermentino
Altura Vigneto Rossetto 2021 IGT Toscana Rosato Sangiovese
Ranchelle – Pergolacce Ciliegiolo!
Podere Della Bruciata – Usta Rosato Sangiovese
Gabriele Buondonno Rosato 2022 Toscana IGT Sangiovese en Syrah
Montesecondo Rosato Vino da Tavola- staat ook in lijst van Elizabeth GabayMW, de Rose specialist (boek erover gepubliceerd)
Veneto :
Bardolino Villa Calicantus Chiar‘otto
Il Ceo – Rosé Frizzante 2022 Merlot, Pinot Noir
Il Ceo – Groppea Rosso 2021 van Gropello druif
Lombardia:
Casa Caterina – Brut Cuvée 60 Rosé 2016- Mousserende rosé van Pinot Noir, 5 jaar
Casa Caterina – Brut Cuvée 36 Rosé MG 2018
Valtellina Barbacan – Rosato, van Nebbiolo/ Chiavvenasca, Pignolo
Trentino AA
Eugenio Rosi Riflesso Rosi 2022 Vallagarina Rosato IGT- Cabernet Sauvignon, Marzemino, Merlot
Sardinië:
Panevino – Axina e’Ixinau Craru 2021 Carignano, Sangiovese
*Davitha Rosa 2019 Colli del Limbara IGT- van 10 verschillende druiven, witte vnl.
*Giovanni Montisci Barrosu Rosato 2022 Vino Rosato- Cannonau
